Mitologia bałtyjska – zespół wierzeń i mitów Bałtów, zaliczany do systemu politeistycznych religii etnicznych. Blisko spokrewniony z mitologią słowiańską. Różnice polegały głównie na tym, że bóstwa nie występowały pod postacią ludzką i częściej były płci żeńskiej.
Amberella
Piękna księżniczka Amberella zakochała się w Księciu Morza i dołączyła do niego w jego podwodnym pałacu, porzucając ludzkie życie na rzecz nieśmiertelności. Czasami jednak tęskni za swoim starym życiem i żałuje. Kiedy to robi, wysyła prezenty tym, których zostawiła: kawałki bursztynu.
Alternatywne wersje jej mitu są mniej szczęśliwe. Jedna wersja sugeruje, że nie była ludzką księżniczką, ale córką Perkuna, Władcy Piorunów. Nie pochwalał jej ucieczki z duchem morza i wysłał piorun, który runął, niszcząc książęcy zamek zbudowany z bursztynu. Kawałki tego pałacu wciąż wylewają się na brzeg.
Chociaż bursztyn jest wytworem drzew, ponieważ często znajdowano go wyrzucany przez fale, kojarzono go z morzem. Bursztyn jest środkiem komunikacji z Amberellą. Jest duchem całkowicie życzliwym i może zostać poproszony o pomoc w miłości (zwłaszcza zakazanej), płodności, ciąży i uwolnieniu się od ubóstwa.
W innej legendzie Amberella nie jest wcale księżniczką, ale piękną córką biednego rybaka, uprowadzoną przez Księcia Morza. Kiedy po raz ostatni błaga o spotkanie z rodziną, on unosi ją na powierzchnię wody, ale nie pozwala jej podejść bliżej. Jedyne, co może zrobić, to rzucić na brzeg kawałki cennego bursztynu, aby zademonstrować swoją miłość. Teraz, ilekroć jej mąż wywołuje burzliwe, niszczycielskie fale, ona sygnalizuje swoje współczucie i współczucie poprzez prezenty z bursztynu.
Bursztyn jest uważany za magicznie korzystny podczas ciąży. Umieść bursztynową biżuterię na ołtarzu poświęconym Amberelli, prosząc ją o błogosławieństwo, zanim ją założysz.
Wyobrażenia: Piękna Amberella może mieć nogi lub ogon syreny . Nosi bursztynową koronę i jest przystrojona bursztynową biżuterią
Ołtarz: Udekoruj jej ołtarz morskimi skarbami (muszle, morskie szkło, małe kamienie), a także wizerunkami syren i morskich stworzeń. Dodaj bursztyn, aby spersonalizować go dla niej.
Austeja
Królowa pszczół
Austeja, bogini pszczół, jest najlepszą królową pszczół. Austeja ma władzę nad pszczołami, uli, miodem i kwiatami potrzebnymi do produkcji miodu. Dba również o ludzi, promując i chroniąc dostatek, płodność i wzrost. Zapewnia specjalną ochronę pannom młodym, kobietom w ciąży i pszczelarzy. Austeja jest opiekunem rodziny, ale jest też jedyną prawdziwą matką pszczół. Litewskie ule trzymano częściowo wysoko w drzewach, aby pszczoły były blisko matki.
Austeja, pierwotne bóstwo, było czczone do XVI wieku. (Bałtyk był ostatnim bastionem europejskiego pogaństwa ). Austeja jest jednocześnie pszczołą i kobietą. Przed zebraniem miodu tradycyjnie składa się ofiary Austeja połączone z modlitwą i prośbą. Miód miał ogromną wartość duchową w bałtyckiej ojczyźnie: kiedyś zabroniono go kupować lub sprzedawać, ponieważ był to święty dar. To powiedziawszy, Litwa była niegdyś największym eksporterem miodu i wosku pszczelego w Europie, dzięki Austeja.
Ikonografia: Drewniane obrazy znajdują się w Starożytnym Muzeum Pszczelarstwa na Litwie.
Dzień święty: Jej święto, Zoline, obchodzone jest w połowie sierpnia, kiedy pszczoły są szczególnie aktywne. Tańczą z Austeją i jej celebrantami.
Święte miejsce: Drzewa, w których pszczoły budują ule, są święte dla Austeji.
Ofiary: Tradycyjni pszczelarze oferowali miód Austeja i wosk pszczeli. Przyjmuje wodę źródlaną i miód pitny: zamiast wylewać libacje na ziemię, wyrzucaj je w powietrze; oferują również zdjęcia pszczół; zostań pszczelarzem lub posadź ogród kwiatami, które kochają pszczoły.
Kalvis
Znany również jako: Kalvaitis; Kelvelis
Kalvaitis, niebiański kowal, żyje nad brzegiem wody na końcu świata, gdzie każdego ranka wypala nowe słońce. W 1431 r. Misjonarz Hieronim z Pragi narzekał, że Litwini nie tylko czcili słońce, ale także wyjątkowo duży żelazny młot, który pomógł uratować słońce z więzienia. Wśród świętych skarbów wykutych przez Kalvelisa jest korona Ausriné.
Atrybut: Ogromny młot
Laima
Laima jest boginią losu i przeznaczenia. Daje jakość i ilość:
• Laima obdarza szczęściem i złem; szczęście i nieszczęście
• Laima określa długość życia
• Jest boginią narodzin i śmierci
Jej imię jest czasami interpretowane jako oznaczające „szczęście”, ale może pochodzić od starolitewskiego słowa oznaczającego mądrość. Jej imię jest również związane ze słowami szczęścia i losu. Jest szczególnie potężną boginią; duch ponad inne duchy. Laima jest córką Zemyny, Matki Ziemi. Alternatywnie, Zemyna i Laima są siostrami; córki pierwotnej Matki Zemyny z Bagien.
Laima nadzoruje proces porodu. Decyduje, czy urodzi się dziecko, jakie zdolności umysłowe będzie posiadało, a także cechy fizyczne. Ona decyduje o losie oraz o tym, jak i kiedy ktoś umrze.
Laima nie była czczona jako część oficjalnego kultu państwowego; ostatecznie wiele jej mocy zostało przypisanych lub zawłaszczonych przez męskiego ducha, Dievasa. Mity czasami przedstawiają dwa bóstwa w konflikcie z ogólnie zwycięskimi argumentami Laimy. Być może dlatego, że nie była faworyzowana przez władców, ale przez rolników i chłopów, czynna cześć Laimy przetrwała długo po oficjalnym nawróceniu się na chrześcijaństwo. XVII-wieczni jezuici skarżyli się, że ofiary Laimie wciąż przynoszą do jej filarów kamienie.
W łaźni odbywały się również rytuały ku czci Laimy: kobiety łączyły się, aby śpiewać Laimie i recytować poezję rytualną. Rytuały łaźniowe poświęcone Laimie odbywały się przed porodem z rytualną ucztą w łaźni bezpośrednio po nim. (Łaźnie tradycyjnie również pełniły funkcję domów porodowych). Udział wzięły tylko kobiety. Kobieta rodząca składała ofiary z tkanin (haftowane ręczniki, kamizelka, szarfy) opiekunowi sauny, który kiedyś mógł być kapłanką Laimy, ale postchrześcijaństwo nadal służyło jej jako mediator. Rytuały polegały na złożeniu w ofierze kurczaka, którego trzeba było zabić chochlą.
Wyobrażenia: Laima może pojawić się sama lub w towarzystwie Laimów. Jej tron to złoty stołek. Może objawiać się jako kobieta lub jako którekolwiek z jej świętych stworzeń. Zwykle pojawia się jako niedźwiedź lub kukułka. W swoim przebraniu posłańca śmierci Laima przybiera postać sikorki.
Drzewo: Lipa
Święte stworzenia: Niedźwiedź, łoś, kukułka, kaczka, baranek, sowa, łabędź, sikorki
Ofiary: Tradycyjnie kwiaty, len, ręcznie tkane tkaniny i paski; Ofiary składano tradycyjnie po udanych szczęśliwych narodzinach
Święte miejsca: Laima kojarzyła się ze świętymi kamieniami, które wyznaczały lokalizacje podziemnych studni zawierających wodę życia. Laima siedzi obok tych kamieni na swoim złotym stołku, wirując nić życia. Istnieją opisy kamieni Laimy na Wileńszczyźnie z 1836 r. Czczono ją także w tradycyjnych łaźniach (podobnie jak rosyjska bania czy sauna fińska).
Laimos
Laimos to bałtyckie duchy przeznaczenia i wróżki narodzin . Ich przywódcą jest Laima. Laimowie to przędzarki i tkacze: ich nić to ludzkie życie. Najwyraźniej jest siedmiu Laimos, ale jako rodzące się wróżki tylko trzy pojawiają się jednocześnie. Mogą to być różne, indywidualne duchy lub mogą być wielokrotnościami Laimy. Może być w stanie zamanifestować się jako jeden duch, trzy lub siedem. Laimos pojawiają się w momencie narodzin:
• Decyduje się, czy dziecko w ogóle będzie żyło
• Decyduje się, kiedy dziecko umrze
• Określa się jakość życia w wyznaczonym czasie
Wyobrażenia: Laimowie manifestują się jako kobiety, kukułki lub łabędzie. Podobno, jeśli uda ci się złapać jednego z łabędzi, przemieni się w kobietę, zaangażuje się w święte małżeństwo i przyniesie ci bogactwo i sukces.
Laumès
Laumès to piękne bałtyckie wróżki . Mają władzę nad bogactwem, dostatkiem i płodnością, którymi obdarzają lub usuwają, kiedy chcą. Chociaż są wróżkami zamieszkującymi lasy, są przyjazne i mieszają się z ludźmi. (A przy mniej dostępnych lasach Laumès mogą mieć niewielki wybór, jak tylko się mieszać).
Laumès chroni dzieci i sieroty. Czasami są też oskarżani o porywanie dzieci, choć nie po to, by im szkodzić. Laumès kradnie dzieci, aby je kochać, matkować i zachować. Laumès mogą być nieco niestabilni i porywczy, ale mogą być bardzo hojnymi, współczującymi, dobrodusznymi duchami. Są wykwalifikowani w tradycyjnej „kobiecej pracy” (przędzenie, gotowanie, pranie) i znani są z tego, że pomagają w potrzebie.
Tradycyjnie Laumès żył w lasach, obok źródeł wody i kamieni. Laumès mogą służyć Laima i / lub Ragana.
Wyobrażenia: Laumès wpisuje się w stereotyp pięknych, długowłosych, kuszących wróżek. Zwykle są opisywani jako nadzy, chociaż prawdopodobnie noszą ubrania, jeśli chcą.
Meness
Znany również jako: Menuo; Menulis
Meness jest panem księżyca i strażnikiem umarłych. Jest także chtonicznym duchem Ziemi. Uważano, że stary, ubywający księżyc żyje pod ziemią, podczas gdy młody księżyc w nowiu mieszka na niebie. Meness jest wzywany dla zdrowia i szczęścia. Zawsze zwracaj się do Menessa tak, jakby był księciem.
Meness jest blisko związany z Saulé, boginią słońca, z którą był kiedyś żonaty. Meness jest kapryśny, zmienny jak księżyc - małżeństwo zakończyło się, gdy zakochał się w Ausriné, ale wciąż kręci się wokół srebrnych bram pałacu Saulé, flirtując z jej córkami.
Wyobrażenia: Meness to księżyc. Nosi płaszcz gwiaździstej nocy. Rydwan Menessa ciągną szare konie.
Perkunas
Znany również jako: Perkons
Perkunas, Pan Ognia, to bałtycki duch piorunów. Grzmot to jego głos. Perkunas w końcu został głównym litewskim bóstwem, obrońcą państwa. (Pomimo swojej potęgi, Perkunas jest podporządkowany Laimie i musi się jej podporządkować.) W ostatnich oficjalnie pogańskich wiekach na Litwie Perkunas był najsłynniejszym i najbardziej czczonym bóstwem. W 1583 r. Jezuici odwiedzający Litwę z przerażeniem obserwowali czynną cześć Perkuna i jego dębów.
Perkunas przywraca żyzność Ziemi. Pierwszy grzmot na wiosnę wstrząsa śpiącą Ziemią i oczyszcza wody. Ludzie czekali na ten pierwszy grzmot wiosny, niecierpliwie czekając na błogosławieństwa Perkuna. Tradycyjnie gleba była uprawiana wiosną dopiero po tym, jak Perkunas dał zezwolenie, poprzez pierwszy grzmot. Perkuna kontroluje deszcz, a tym samym płodność i obfitość w rolnictwie.
Perkunas podróżuje po niebie w ognistym, hałaśliwym, dwukołowym rydwanie ciągniętym przez kozy. Mieszka w ogromnym zamku na górze na niebie.
Perkunas chroni porządek społeczny. Jest sprawiedliwym duchem sprawiedliwości, ale jest niecierpliwy, niespokojny i bezwzględny. Perkunas jest zaprzysiężonym wrogiem niegodziwych ludzi i złych duchów. Wypędza złe duchy i chroni przed nimi ludzi. Perkunas przekazuje moc uzdrawiania poprzez porażone piorunami drzewa i kamienie. Chroni przed gorączką, bólami zębów i chorobami wywołanymi strachem (co w Ameryce Łacińskiej nazywa się susto). Pioruny, które upuszcza z nieba, promieniują siłą płodności.
Perkunas komunikuje się przez grzmot. Począwszy od wiosennej równonocy, jeśli na wiosnę nie ma grzmotów, jest to zły znak wskazujący na nadchodzące ciężkie czasy, być może epidemie, klęski żywiołowe lub głód. Jeśli pierwszy grzmot w sezonie nastąpi w Dzień Świętego Jerzego (23 kwietnia), jest to doskonały, pomyślny znak.
Perkunas i jego kapłani byli niegdyś głównymi posiadaczami ziemskimi: zaznacza swoje terytorium błyskawicą. Drzewa, wzgórza i lasy uderzone piorunami są dla Perkuna święte i kiedyś były mu poświęcone. Terytorium roszczone przez Perkuna było otoczone gajami dębowymi, ogrodzone, chronione fosami i zarezerwowane do użytku sakralnego. Święte ognie poświęcone Perkuna były podtrzymywane przez kobiety, które obserwatorzy określali mianem westalek.
Ulubione osoby: Żołnierze, wojownicy, rolnicy. Ci, którzy przeżyją uderzenie pioruna, są mu poświęcani.
Nieuprzywilejowani ludzie: Perkunas nienawidzi kłamców, złodziei i samolubnych niewdzięcznych synów.
Wyobrażenia: Na Litwie wyobraża się go jako energicznego mężczyzny z miedzianą brodą. W Prusach to wściekły mężczyzna w średnim wieku z długą, poskręcaną czarną brodą.
Atrybuty: Podwójny topór, piorun
Ptaki: Kukułka, gołąb
Element: Ogień
Święte miejsce: Jego świątynia w Wilnie została uznana za najważniejsze przedchrześcijańskie sanktuarium na Litwie.
Dzień: czwartek (uhonoruj go paląc świecę lub w inny sposób rozpalając płomień)
Daty: Perkunas jest honorowany przez cały rok, zwłaszcza w następujących terminach:
• 2 lutego, Gromniczki
• Niedziela Wielkanocna
• 24 czerwca, Pożar Perkuna
• 29 czerwca, Dzień Perkuna
• 1 października, Dzień Perkuna
Drzewa: jesion, dąb
Roślina: Ruta
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz